گوارش در بحث سلامتی آن‌قدر مهم است که حتی کارکرد آن را به مزاج ربط داده‌اند، یعنی بر این باورند که دفع مزاج مانند دفع بیماری یا دفع سردمزاج هست و ساختمان گوارش در صورت بیماری می‌تواند بیماری‌های زیادی در اندام‌های همسایه خودایجاد کند که فیستول یا ورم چرکی یا بیرون زدگی در کنار مقعد یکی از آن‌هاست. این بیماری می‌تواند از ضعف گوارش – یبوست و فشارهای دفع مدفوع منجر به التهاب در مسیر انتهای روده ایجاد شود و محتویات یا میکروب و چرک به قسمت التهاب یا بیرون زده روده و پوست، راه پیدا می‌کند و محل چرکی شده و ترشح یا آبسه ایجاد شود و موجبات درد و عفونی شدن آن منطقه می‌شود. در واقع فیستول مقعدی در اطراف مقعد بوده و حالت دهانه‌ای بیرون زدگی پیدا می‌کند و هر دوره چرک از آن خارج می‌شود.
در فیستول مقعدی همیشه ترشحات چرکی وجود دارد که معمولا پس از خشک شدن توسط دارو یا تخلیه آن تا مدتی ظاهر نمی‌شود، اگر به صورت ریشه‌ای درمان نشود ممکن است دوباره با تجمع میکروب و فضولات روده‌ای فیستول در اطراف مقعد نمایان شود.
علایم فیستول
فیستول معمولا ترشح مدام یا به صورت متناوب در هر بار که سر فیستول باز می‌شود هست. همیشه یک برجستگی سفت و دردناک که وقتی اجابت مزاج انجام می‌شود وجود دارد.
از منظر طب سنتی ازدیاد و خلط سودا و ته‌نشین شدن این خلط در محل تحتانی روده عامل تشکیل فیستول می‌باشد، یبوست‌های مکرر و با زور و سختی دفع مزاج عامل دیگر یا عواملی مقعد پارگی در مجرای مقعدی، نشستن در جاهای سرد و نمناک می‌تواند عامل مساعدی در پیدا شدن فیستول باشد و نگهداشتن مدفوع در زمان تخلیه به خصوص در رانندگی.
غذاهای مضر برای فیستول
بادمجان سرخ شده، آجیل‌های خیلی شور، کلیه غذاهای فست‌فودی، پنیر پیتزا، پنیر کهنه و هر عاملی که باعث یبوست در معده شود.
عوامل بروز بیماری
همچنان داشتن اسهال‌های مکرر، عوامل ارثی و ژنتیکی، حمل وسایل سنگین و زور زدن در برداشتن بار سنگین، به خصوص در ورزشکاران که دچار بیماری فیستول می‌شود.
نشستن‌های طولانی‌مدت و کم‌تحرکی، بارداری، زایمان طبیعی نیز شایع‌ترین مزاج که مستعد به این بیماری هست مزاج یا کیفیت سرد و خشک است که عامل غلظت در خون و رسوب خون سوداغ بر این مطلب است و با یک یبوست طولانی‌مدت می‌تواند این بیماری آشکار شود.
از نظر سن بیماری فیستول معمولا از ۴۰ به بعد اگر مزاج گوارشی خوب کار نکند ظاهر می‌شود و به لحاظ فصل نیز چون پاییز فصل سرد و خشکی هست و در بدن خشکی و مسامات بسته می‌شود یبوست و خوب کار نکردن معده باعث تشدید این بیماری می‌شود.
درمان گیاهی
از نظر سلامتی و تدابیر آن با تغذیه و گیاهان دارویی که می‌توانند هم درمان کننده باشد و هم می‌توانند پیشگیری کننده باشد، زیرا در مصارف سالم زیستن اولین گام حفظ تندرستی، رعایت بهداشت زندگی، تدابیر تغذیه درست که به عنوان حفظ الصحه معروف است، با این وجود حفظ الصحه در جلوگیری از همه بیماری‌ها یک اصل است و حال در باب گوارشی هم بی‌ربط نیست و فیستول جزو زیرمجموعه‌های آن می‌تواند باشد.
اگر آب و هوا آلودگی داشته باشد و سرب حاکم بر تنفس باعث قبض در معده می‌شود و یا خوردنی و آشامیدنی اگه حاوی مواد غیرطبیعی یا نگهدارنده باشد می‌تواند موجب عفونت در روده و غیره باشد و بقیه حفظ الصحه از جمله خواب و بیداری یا معقوله دفع و جذب فضولات و خلط بدن یا مسائل روحی و ذهنی و روانی همه می‌توانند در جایگاه خودشان در ایجاد اقسام بیماری‌ها دخیل باشند و خود مرض فیستول هم یکی از آن‌هاست.
در اجرای سته ضروریه (حفظ الصمه) افراط یا تفریط نباشد و از منظر حکما اعتدال را در همه حال نگه داشت به خصوص در کارکرد معده و دفع سموم از بدن که بسیار مهم و قابل تذکر است.
اما لازم می‌دانیم از تغذیه‌ی سالم که می‌تواند کارساز باشد، اولین آن جلوگیری از خشکی بدن است و خوردن یک لیوان آب و عسل ولرم هر روز صبح بسیار مفید است.
دوم اینکه آش ما که در تغذیه ایران و سفره پر برکت ما همیشگی جایگاه ویژه‌ای داشته است. آش‌ها و سوپ‌ها از جمله آش پنیرک در پاکسازی روده و کبد مفید است. سوپ با روغن زیتون و هویج بسیار در این بیماری عالی است به عنوان مثال:
مواد لازم آش پنیرک:
پنیرک ۱ کیلو پاک کرده و سیر ۱ بوته، پیاز ۲ عدد بزرگ، نمک، فلفل سیاه و قرمز، ادویه و زردچوبه، روغن برای سرخ کردن، نارنج ۲-۳ عدد بنا بر طبع، آب ۱ لیتر
طرز تهیه:
ابتدا پنیرک‌های پاک کرده و شسته را با اب و چند حبه سیر درسته یا خرد شده کمی نمک و فلفل قرمز می‌پزیم. تا آن‌ها پخته می‌شوند، پیازها را سرخ کرده، وقتی طلایی شدند سیرها را خورد کرده و با پیاز تفت می‌دهیم، سپس ادویه‌ها را به ترکیب اضافه کرده و پنیرک‌های پخته شده به همراه سیرها را که از آب جدا کرده‌ایم، به این مخلوط اضافه می‌کنیم، خوب باید تفت بخورند و با پشت قاشق سبزی‌ها و سیرها را له می‌کنیم. در این مرحله آب نارنج تازه را اضافه می‌کنیم و آن قدر هم می‌زنیم و روی حرارت می‌گذاریم تا آب آن جمع شود. این غذا معمولا با ماست سرو می‌شود.
مواد لازم سوپ پای مرغ
پای مرغ ۱۰ عدد، هویج ۱ عدد، پیاز ۱ عدد، کرفس خرد شده ۱ لیوان، آویشن تازه خرد شده ۲ قاشق غذاخوری، برگ بو ۱ عدد، فلفل سبز ۱ عدد.
طرز تهیه:
داخل قابلمه تا نیمه آب بریزید و روی حرارت قرار دهید تا به جوش بیاید، پاهای مرغ تمیز شده را به آب جوش اضافه کرده و پس از ۵ دقیقه با آب سرد آبکشی کنید، داخل قابلمه چند قاشق روغن بریزید و سپس پیاز خرد شده را اضافه کنید و تفت دهید تا نرم شود، سپس کرفس خرد شده و آویشن را اضافه کنید.
پاهای مرغ آبکشی شده، برگ بو، نمک، هویج خرد شده، فلفل سبز و چند لیوان آب اضافه کنید. حرارت را زیاد کنید تا آب به جوش آید سپس حرارت را کم کنید و اجازه دهید با حرارت ملایم سوپ بپزد و جا بیفتد
سپس روزانه از سالاد روغن زیتون با کاهو استفاده شود. روزانه ۵ الی ۷ عدد انجیر خیسانده با گل سرخ استفاده شود. به عنوان فالوده یک قاشق پودر تخم شربتی با یک عدد سیب رنده شده روزانه میل شود. در صورت سفتی زیاد مزاج یک قاشق شکر مرغ با یک فنجان آب جوی حل و میل شود. یکی از بهترین منبع سلامتی و جلوگیری از مشکلات یبوستی و گوارشی و بیماری‌های آن استفاده از سبزیجات به خصوص پونه، نعناع، شاهتره، ریحان، بولاغ اوتی، قاز یاغی (گیاهی‌ست آذربایجانی) می‌توانند استفاده کنند و از گیاهان مانند دم‌کرده گل ختمی روزانه ۱ فنجان دم‌کرده، گل پنیرک یا عناب به عنوان تعدیل دهنده مزاج مفید بود و جلوگیری می‌کند از بیماری‌های روده و معده و فیستول.
اما جهت ضد عفونی کردن محل فیستول و خشک کردن عفونت آن می‌تواند از آبزن جوشانده و صاف شده پونه با پولک و مریم گلی و برگ مورد که در داخل آن بشیند می‌تواند مفید باشد.
به صورت دود دادن از گیاه خرگوشک یا گل ماهور به صورت دود دادنی به محل فیستول استفاده کرد و از کندر دودی و خاکشیر یا اسپند نیز در جهت برطرف کردن و خشک کردن پرک مل فیستول می‌تواند مفید باشد.
